Masterplan basisvaardigheden overwegend positief door de Tweede Kamer ontvangen – 22 mei 2023

Met brief van 16 mei 2023 ontvouwde minister Wiersma zijn voornemens omtrent de doelen en streefwaarden voor het Masterplan basisvaardigheden. Tevens ging hij in op de uitvoering van dat Masterplan.

Ten aanzien van de doelen en streefwaarden slaat de minister, samenvattend, de volgende piketpalen:

• Bij alle leerlingen in het basisonderwijs die doorstromen naar vmbo-t, havo of vwo is aan het einde van het schooljaar 2027/2028 de aansluiting op orde. Dit geldt ook voor alle vo-leerlingen die doorstromen naar het hoger onderwijs.
• Op alle scholen die gebruik maken van de eerste tranche van de subsidieregeling ‘Verbetering basisvaardigheden’ is er aan het einde van het schooljaar 2023/2024 een verbetering te zien van de prestaties op taal en rekenen ten opzichte van de prestaties voor (het gebruik van) de subsidieregeling.
• Basisonderwijs
  Alle leerlingen beheersen over drie jaar minimaal de basis voor taal (1F).  95% van de leerlingen beheerst over drie jaar de basis voor rekenen (1F).
• Voortgezet onderwijs
  Alle leerlingen op het vmbo-t, havo en vwo halen aan het einde van het vo het basisniveau voor taal en rekenen-wiskunde (2F). Voor vmbo bb/kb geldt dat over drie jaar de helft van de vmbo bb/kb-leerlingen aan het einde van het vo het basisniveau haalt.

De minister merkt daarbij op dat beleidsdoelen geen doelen zijn voor individuele scholen. Scholen zijn zelf aan zet om te bepalen wat realistische doelen zijn in hun situatie.

Voorts presenteert de minister in zijn brief een plan van aanpak op hoofdlijnen, bestaande uit vijf onderdelen:

1. De minister volgt tijdens de looptijd van de subsidieregeling een tiental scholen intensief.
2. De minister volgt alle scholen die gebruik maken van de subsidieregeling ‘Verbetering basisvaardigheden’ met een implementatiemonitor en een evaluatieonderzoek.
3. Het Masterplan bestaat uit verschillende pijlers. De activiteiten in deze pijlers volgt de minister via implementatieonderzoek en, waar passend, met evaluatieonderzoek.
4. Er wordt een monitor basisvaardigheden ingezet. Deze monitor brengt jaarlijks de ontwikkeling van de basisvaardigheden in beeld.
5. Eén van de bouwstenen van het Masterplan is de inzet op evidence informed werken. Daarvoor is actuele kennis uit onderzoek nodig. Daarom faciliteert het Masterplan onderzoeken die bijdragen aan de verdere kennisopbouw over wat werkt en niet werkt bij (het verbeteren van) de basisvaardigheden.

Wat betreft de financiën schrijft de minister het volgende. Hij is voornemens de extra middelen voor basisvaardigheden uit het Coalitieakkoord ook structureel aan scholen toe te kennen. Vanaf 2026 worden alle scholen via deze bekostiging extra gefinancierd, in plaats van via losse subsidies voor de basisvaardigheden. Scholen waar de prestaties daartoe aanleiding geven, ontvangen daarnaast een aanvullend bedrag; daarvoor wordt een indicator ontwikkeld.

In breder perspectief bezien was de minister al van plan in kaart te brengen welke alternatieven dan wel verbeteringen mogelijk zijn in de manier waarop de lumpsumgelden nu verdeeld worden. Hij beoogt middelen meer  gericht te verdelen en aan te sluiten bij de financieringsbehoefte van scholen. Minister Wiersma geeft aan in de eerste helft van 2023 met concrete maatregelen op dit onderdeel te komen. Dan wil hij ook helderheid geven hoeveel geld er beschikbaar is voor scholen vanuit het Masterplan basisvaardigheden. Dit heeft als voordeel dat scholen geen aanvraag meer hoeven in te dienen om deze middelen te ontvangen. Om dit mogelijk te maken, is een wetswijziging nodig. De minister is voornemens het wetsvoorstel dat hierover gaat in het voorjaar 2023 aan de Tweede Kamer voor te leggen. Planning is dat per 2026 deze gelden structureel aan de scholen worden toegekend.

Tussen 1 september en 15 september 2023 start het tweede aanvraagtijdvak voor prioriteitsscholen (scholen die als onvoldoende of zeer zwak beoordeeld zijn op 1 augustus 2023).

Voor de overige scholen zal de minister in 2024 een nieuwe subsidieregeling publiceren waar scholen een beroep op kunnen doen om in de jaren 2024 en 2025 te werken aan het verbeteren van de basisvaardigheden van leerlingen. Wanneer meer scholen een aanvraag doen dan er budget is, zal hij de CBS-indicator en CUMI-indicator benutten om deze middelen gericht te verdelen. Alle scholen die in 2024 of 2025 het oordeel onvoldoende of zeer zwak ontvangen van de inspectie komen in aanmerking voor extra financiële middelen door gerichte subsidieregelingen.

In het zogeheten notaoverleg met de Tweede Kamer over dit Masterplan bleek brede politieke steun voor dit Masterplan, zij het met de nodige kanttekeningen. Zie hier voor een samenvatting van het nota-overleg op 22 mei 2023 en hier. Belangrijke toezegging van de minister was dat hij de verlenging van het vmbo tot vijf jaar gaat verkennen.

Zoals wij in onze vorige Update schreven, biedt minister Wiersma nog voor de zomer van dit jaar een visiebrief over funderend beroepsonderwijs aan aan de Tweede Kamer en volgt in het najaar een beleidsreactie op de toekomstverkenning mbo en hoger onderwijs.